Eind april 2010 komt op de website van cadzandgeschiedenis.nl een email binnen met de vraag van een Nederlandse veteraan of wij een Canadese veteraan willen ontvangen die goede herinneringen aan de bevrijding van Cadzand in 1944 heeft. “Onze” veteraan Leendert Fremouw en ondergetekende Bert Voets, beiden geïnteresseerd in de geschiedenis van Cadzand, schrijven onmiddellijk terug, dat hij meer dan welkom is.

Op 1 mei vindt de ontmoeting plaats. De veteraan is de Canadese artillerist Okill Stuart van het 14e Canadian Field Regiment van de 3e Canadian Division. Dit legeronderdeel landde op 6 juni 1944 in Normandië (D-day) en trok door Frankrijk en België, via Gent naar Oost Zeeuws-Vlaanderen. Okill Stuart (1921-2019) was toen 23 jaar. Het einddoel was Knokke. De Canadese militairen volgden de route Hoofdplaat-Knokke. Langs deze weg wordt, sinds de bevrijding, ieder jaar in begin november de Bevrijdingsmars gelopen.
Na de bevrijding van Knokke trok de 3e Canadian Division via Bergen op Zoom en Nijmegen naar Duitsland.

Na de oorlog werd Okill Stuart een succesvol makelaar in zijn geboorteland Canada. Als één van de bestuursleden van de Veteran Associations zet hij zich, tot op de dag van vandaag, in voor de teruggekeerde Canadese oorlogs-slachtoffers en de herinnering aan de gesneuvelden. Voor dat vele werk is hij benoemd tot (hon.) Luitenant-Kolonel van het 78e Fraser Highlanders Regiment. Hij staat regelmatig naast de groten der aarde. Wij voelen ons vereerd.

Waarom wil Okill Stuart, die zoveel oorlogsgeweld heeft meegemaakt, naar het kleine Cadzand? Dit is zijn relaas:

Zeeuws-Vlaanderen, 28 oktober 1944. Zijn taak als artillerist is om in Zeeuws-Vlaanderen vanaf de Provinciale weg met zijn regiment, The 14th Canadian Field Regiment, de kanonnen en bunkers in de duinen te bestoken. Op stafkaarten zult u dit regiment niet terugvinden, maar wel het 44e regiment. Om de vijand te misleiden werd het 14e regiment op alle kaarten het 44e genoemd!
Vooraf aan zijn actie, zouden de infanteristen van de Scottish, de Reginas en de Winnipegs het dorp tussen de weg en de duinen schoonvegen.

foto v.l.n.r.: lokaal historicus Bert Voets, Canadese veteraan Okill Stuart en Cadzandse veteraan Leendert Fremouw bij de molen van Cadzand.

Voor zijn regiment uit rijdend komt Okill Stuart aan bij Potjes. Om de situatie beter te overzien rijdt hij met zijn Jeep tot op de kruising bij de molen. Hij heeft een slechte radioverbinding met het hoofd-kwartier, maar blijft de afgesproken procedure volgen, namelijk de kanonnen en bunkers in de duinen bestoken.

Plotseling komen vijfentwintig uitzinnig blije Cadzandtenaren uit de molen, waarin zij schuilen. Okill wordt begroet, bedankt en gekust. Verbaasd vraagt hij, of ze niet moe zijn van al dat verwelkomen van de Canadese infanteristen. De leider van de groep (waarschijnlijk Bram Vasseur) antwoordt dat er nog geen infanteristen geweest zijn en het dorp nog vol zit met Duitse soldaten. Je kunt vanaf het kruispunt hun helmen zien!
De uitkijkpost in de kerktoren is ook bemand. Ze kunnen hem zonder moeite neerschieten, maar wachten op zijn regiment. Door de slechte radioverbinding heeft het hoofdkwartier hem niet kunnen meedelen, dat de infanterie op grote weerstand stuit en de opmars naar Cadzand een dag vertraagd is.

Okill Stuart rijdt terug naar Potjes om zijn regiment op te vangen. Hij dirigeert zijn geschut naar het weiland aan de linkerkant van de Zuidzandseweg achter de Ringdijk-Zuid. Vanuit de duinen komt een regen van projectielen hun kant op. Het Canadese regiment stelt zijn kanonnen op achter de Ringdijk-Zuid en beantwoordt het vuur.

De vijand trekt zich terug uit het dorp richting het kanaal en de duinen. Na enkele uren kan de actie beëindigd worden. Het 14e Canadian Field Regiment breekt op en trekt verder naar Retranchement. De volgende ochtend 29 oktober 1944 om 09.00u trekken de infanteristen van het Scottisch, het Regina Regiment en de Winnipegs het door de bezetter verlaten Cadzand-dorp binnen en controleren elk huis en elke kelder.
Cadzand is nu officieel bevrijd, maar het 14e Canadian Field Regiment was de eerste, echte bevrijder!

Na zijn bezoek aan Cadzand op 1 en 2 mei 2010 hadden de toen 89-jarige Okill Stuart en zijn charmante, pas 88-jarige vrouw Sylvia een rustdag. De dagen daarna stonden ontmoetingen met Koningin Beatrix, overige leden van de Koninklijke familie en ministers op het programma. Er werden kransen gelegd op Canadese begraafplaatsen in Holten, Groesbeek en Bergen op Zoom. Tot slot volgde op 5 mei het defilé in Wageningen.

Op 10 mei keerden Okill en Sylvia Stuart terug naar St. Lambert, Quebec, Canada. Een grote wens is voor Okill in vervulling gegaan.

Zijn eigen video-verhaal:



Namens de bevolking van Cadzand: Dank je wel Okill!

Op 3 mei 2012 brachten Okill en Sylvia Stuart nogmaals een bezoek aan Cadzand. Okill kon nu eindelijk de molen en de bunkers in de duinen bekijken. Ook werd een saluut gebracht aan de gesneuvelde militairen op het kerkhof en, met dank aan Erik Adriaansen, buiten de openingstijden, een bezoek aan museum Switchback in Oostburg. Aan het eind van de dag volgde een interview van Omroep Zeeland.

Een rondgang door het oorlogsmuseum Switchback Oostburg van Erik Adriaansen bracht veel herinneringen naar boven. Okill wijst naar het raam van een jeep van het 44th Field Regiment, waarvan hij de bombardeer was. (het 14th werd op stafkaarten aangegeven als het 44th) De kans is groot dat het een onderdeel van zijn jeep is!